Sejm uchwalił ustawę o tzw.14 emeryturze i waloryzacji rent i emerytur w 2021 roku

22 stycznia 2021 wróć do listy aktualności »

W dniu 21 stycznia 2021 roku Sejm uchwalił ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, opiniując projekt ustawy, nie kwestionowało zaproponowanej zasady waloryzacji kwotowo-procentowej rent i emerytur. Stanęło jednak na stanowisku, że wskaźnik waloryzacji na poziomie 3,84 proc. jest niewystarczający, a gwarancja podniesienia świadczeń o nie mniej niż 50 zł jest za niska.

W dniu 21 stycznia 2021 roku Sejm uchwalił również projekt ustawy o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (tzw. „14 emeryturę”). OPZZ, opiniując projekt ustawy zwracało uwagę na fakt, że od wielu lat postuluje wprowadzenie systemowych rozwiązań poprawiających sytuację materialną emerytów i rencistów. 

Uchwalona ustawa, chociaż podejmuje próbę złagodzenia problemów finansowych osób otrzymujących niskie świadczenia emerytalne i rentowe, po raz kolejny ma charakter incydentalny i w perspektywie długofalowej nie przyniesie oczekiwanych rezultatów.

Waloryzacja rent i emerytur w 2021 roku

Zgodnie z uchwaloną ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw w 2021 r. nastąpi:

• zastosowanie ustawowego wskaźnika waloryzacji (obecnie prognozowany wskaźnik waloryzacji wynosi 103,84%.), przy zapewnieniu minimalnej gwarantowanej podwyżki świadczenia na poziomie 50 zł,
• podwyższenie najniższych świadczeń odpowiednio do:
  • 1250 zł w przypadku najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej i renty socjalnej,
  • 937,50 zł w przypadku najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W przypadku świadczeń niepodlegających ustawowemu podwyższeniu do kwoty świadczeń najniższych i świadczeń niższych od najniższej emerytury waloryzacja będzie polegała na podwyższeniu kwoty świadczenia wskaźnikiem waloryzacji.

OPZZ stanęło na stanowisku, że optymalnym rozwiązaniem byłoby waloryzowanie świadczeń emerytalno-rentowych przy zastosowaniu procentowego wskaźnika waloryzacji, który odpowiada średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym, zwiększonego o co najmniej 50% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Strona pracowników Rady Dialogu Społecznego w dniu 13 sierpnia 2020 r. wydała wspólne stanowisko, w którym zgodnie domagała się zwiększenia wskaźnika waloryzacji według wymienionej wyżej zasady.

Wysokość świadczenia emerytalno-rentowego, co do zasady, jest miarą udziału ubezpieczonego w dochodach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uzależnioną od liczby lat pracy oraz od wysokości osiąganego wynagrodzenia w trakcie aktywności zawodowej. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać w postaci emerytury lub renty. Mechanizmem stanowiącym odstępstwo od zasady proporcjonalności i wzajemności w systemie ubezpieczeń społecznych jest mechanizm waloryzacji procentowo-kwotowej, zastosowany w Polsce w 2019 i 2020 roku. Waloryzacja tego rodzaju wspiera emerytów i rencistów otrzymujących najniższe świadczenia. Długookresowe skutki waloryzacji procentowo-kwotowej są korzystne dla świadczeniobiorców, gdyż z roku na rok pomnożeniu wskaźnikami waloryzacji ulega coraz wyższa podstawa świadczenia. W 2020 roku waloryzacja procentowo-kwotowa została zrealizowana, a gwarantowana minimalna kwota podwyżki wyniosła 70 zł brutto. Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że waloryzacji wskaźnikiem podlegało 51,3 proc. świadczeń, natomiast podwyższeniu do gwarantowanej kwoty wynoszącej 70 zł – 48,7 proc. świadczeń. Na waloryzacji kwotowej skorzystała zatem niemal połowa populacji świadczeniobiorców. Potrzebę wsparcia emerytów i rencistów o najniższych świadczeniach uzasadnia fakt, że ceny żywności w Polsce rosną szybciej niż w poprzednich latach. Epidemia COVID-19 sprawia, że wzrost cen żywności staje się bardziej dotkliwy dla ubogich gospodarstw emeryckich. Obowiązkiem rządu jest zapewnienie elementarnego finansowego bezpieczeństwa obywateli, szczególnie grup najbardziej zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem, do których należą emeryci i renciści.

W opinii do projektu budżetu państwa na 2021 r. OPZZ stanęło na stanowisku, że należy zagwarantować minimalną kwotę podwyżki świadczeń o co najmniej 80 zł. Propozycja ta była uzasadniona wysokością minimum socjalnego (wyznaczającego dolną granicę godziwego poziomu życia) dla jednoosobowych gospodarstw emeryckich, które według dostępnych danych wynosi 1191,40 zł. Przy założeniu, że rząd ustanowi emeryturę minimalną w 2021 roku na poziomie 1300 zł. (co wielokrotnie deklarował) oraz wprowadzi gwarantowaną minimalną kwotę podwyżki na poziomie 80 zł, najniższe świadczenia wzrosłoby do 1380 zł, co stanowiłoby kwotę bardzo zbliżoną do minimum socjalnego – 1192 zł netto.

Opiniując projekt ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw OPZZ zwracało uwagę na to, że w związku z zaproponowaniem przez rząd niższej kwoty emerytury minimalnej, w wysokości 1250 zł, należy zagwarantować minimalną kwotę podwyżki świadczeń w wysokości nie o minimum 80 zł, lecz co najmniej o 130 zł. Kwota ta jest uzasadniona wysokością minimum socjalnego (wyznaczającego dolną granicę godziwego poziomu życia) dla jednoosobowych gospodarstw emerytów, która wedle dostępnych danych wynosi 1191,40 zł. W przypadku ustanowienia przez rząd emerytury minimalnej w 2021 roku na poziomie 1250 zł oraz wprowadzenia gwarantowanej minimalnej kwoty podwyżki na poziomie 130 zł najniższe świadczenia wzrosną do 1380 zł, co będzie stanowiło kwotę bardzo zbliżoną do minimum socjalnego – 1192 zł netto. W ocenie OPZZ zagwarantowanie minimalnej kwoty podwyżki w wysokości 50 zł byłoby akceptowalne jedynie w przypadku ustanowienia minimalnej emerytury na poziomie 1330 zł brutto.

Tzw. „14 emerytura” w 2021 roku

Zgodnie z uchwaloną ustawą o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2021 r. osobom uprawnionym przysługuje dodatkowe świadczenie w wysokości kwoty najniższej emerytury (w 2021 r. w wysokości 1250 zł) dla osób, których wysokość świadczenia, przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 2900 zł. 

Zdaniem OPZZ w zamian za wprowadzenie dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów należy rozważyć wdrożenie następujących mechanizmów o charakterze systemowym, które efektywnie mogłyby rozwiązać problem niskich świadczeń emerytalnych i rentowych. Są nimi m.in.:

• coroczna waloryzacja minimalnej emerytury i renty wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w poprzednim roku kalendarzowym, powiększonym o co najmniej 50% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym;
• wyznaczanie wysokości minimalnej emerytury na poziomie nie niższym, niż minimum socjalne dla jednoosobowych gospodarstw emeryckich. Przypominamy, że wysokość minimalnej emerytury w 2020 r. została ustanowiona na poziomie 1200 zł brutto, choć jako OPZZ zwracaliśmy uwagę na fakt, że świadczenie to powinno wynosić nie mniej niż wynosiło minimum socjalne w II kwartale 2019 r., czyli 1410 zł brutto.

OPZZ negatywnie ocenia źródło finansowania kolejnego w 2021 r. dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów, którego koszt wyniesie ok. 10,7 mld zł. Ustawa przewiduje, że świadczenie to zostanie wypłacone ze środków Funduszu Solidarnościowego i budżetu państwa. Dodatkowo ustawa o Funduszu Solidarnościowym przewiduje możliwość zaciągnięcia przez Fundusz nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Pracy w celu sfinansowania świadczeń objętych ustawą.

Nie ma naszej zgody na nieuzasadnione wykorzystywanie funduszy celowych, zwłaszcza Funduszu Pracy, na realizację zadań niezwiązanych z celami jego powołania. Stoimy na stanowisku, że środki Funduszu powinny być przeznaczane na finansowanie instrumentów i usług rynku pracy służących promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej.

Reasumując, OPZZ po raz kolejny apeluje do strony rządowej o merytoryczną dyskusję o systemowych rozwiązaniach kwestii świadczeń emerytalno–rentowych, trwale poprawiających sytuację materialną tej grupy społecznej".

aktualizacja (RP)