Mleczarstwo w Ukrainie: Ukraiński rynek mleczarski
16 czerwca 2025 wróć do listy informacji »Wyniki w branży
W ujęciu ogólnym rynek mleka w Ukrainie wykazał w ostatnich latach łagodny wzrost, na który wpływ miały takie czynniki jak rosnący popyt na produkty mleczne, rosnąca świadomość zdrowotna i wygoda zakupów online. Oczekuje się, że ten trend utrzyma się ze względu na silny sektor rolniczy kraju i wsparcie rządu dla przemysłu mleczarskiego. Tym samym, jak podaje Związek Przedsiębiorstw Mleczarskich Ukrainy, zgodnie z wynikami w 2024 r. eksport mleka z Ukrainy wzrósł na tle niedoboru tłuszczów mlecznych oraz wzrostu cen masła i innych towarów, które są notowane na światowych giełdach.
Według wstępnych danych Państwowej Służby Statystycznej Ukrainy w grudniu 2024 r. wyeksportowano 7,23 tys. ton produktów mlecznych o wartości 17,18 mln USD. W 2024 r. Ukraina wyeksportowała 117,73 tys. ton produktów mlecznych o wartości 295,03 mln USD. W stosunku do roku 2023 wolumen eksportu wzrósł o 8%, a dochody ze sprzedaży wzrosły o 14%.
Głównymi pozycjami eksportu w ujęciu kwotowym w grudniu 2024 r. były następujące towary:
- mleko i śmietana zagęszczone – 32%,
- sery – 22%,
- masło – 20%,
- mleko i śmietana niezagęszczone – 9%.
W porównaniu do listopada 2024 r. Ukraina zwiększyła przychody z eksportu mleka i śmietany niezagęszczonej (+7%), maślanki (+5%), serwatki (+30%) oraz lodów (+17%). Jednak w ciągu ostatniego miesiąca roku spadły przychody z eksportu mleka i śmietany zagęszczonej (–13%), podobnie masła (–47%) i serów (–74%). W porównaniu natomiast do grudnia 2023 r. przychody z eksportu mleka i śmietanki zagęszczonej wzrosły o 24%, maślanki o 39%, serwatki o 14%, masła o 17%, serów o 8%, a lodów o 21%. Zmniejszyły się jedynie przychody z eksportu mleka i śmietany niezagęszczonej (–8%). Ogółem w 2024 r. Ukraina zwiększyła przychody z eksportu wszystkich pozycji produktowych, w tym mleka i śmietany niezagęszczonej (+6%), mleka i śmietanki zagęszczonej (+8%), maślanki (+29%), serwatki (+19%), masła (+15%), serów (+26%), lodów (+21%) i kazeiny (+3%).
Wraz z urbanizacją i modernizacją Ukrainy rośnie tendencja do zdrowszych i wygodniejszych wyborów żywieniowych. Doprowadziło to do wzrostu popytu na produkty mleczne i jaja, które są ekologiczne, lokalnie hodowane oraz wolne od hormonów i antybiotyków. Ponadto preferowane są produkty zaspokajające określone potrzeby dietetyczne, np. wegańskie lub bezlaktozowe. Jednocześnie zauważono, że w grudniu 2024 r. nastąpił spadek wolumenu eksportu przetworów mlecznych z Ukrainy w związku z tradycyjnym spowolnieniem aktywności zakupowej na światowym rynku mleczarskim w okresie świąt noworocznych.
Obniżenie cen masła w Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii i Unii Europejskiej ograniczyło w czwartym kwartale 2024 r. aktywność eksportową ukraińskich przedsiębiorstw i wywołało wzrost cen surowego mleka w środkowej części kraju. W roku 2024 na świecie brakowało również tłuszczów mlecznych, a w różnych regionach wolumen produkcji mleka surowego wyraźnie spadł, co spowodowało, że rynek mleczarski był niezrównoważony, a popyt przewyższał podaż.
Głównym czynnikiem wzrostu cen surowców giełdowych w 2024 r. były ceny masła. Wzrost światowych cen przetworów mlecznych i dewaluacja hrywny przyczyniły się do aktywności ukraińskich eksporterów. Ceny mleka surowego w Ukrainie pomimo wzrostu nadal były niższe od cen europejskich, a krajowe przetwory mleczne, a w szczególności masło, były atrakcyjne na rynkach zagranicznych.
Rynek mleka w Ukrainie przechodzi zmianę w kierunku organicznych i zrównoważonych metod produkcji. Trend ten jest spowodowany popytem konsumentów na zdrowsze i przyjazne dla środowiska warianty produktów. Ponadto rośnie zapotrzebowanie na wyroby lokalne, co prowadzi do wzrostu liczby małych gospodarstw mleczarskich. Trendy te mają istotne implikacje dla interesariuszy branży, ponieważ muszą się oni dostosować, aby sprostać zmieniającym się preferencjom konsumentów i konkurować z mniejszymi producentami. Ponadto trajektoria tych trendów sugeruje, że rynek ekologicznych produktów mlecznych będzie nadal rósł w nadchodzących latach. Daje to firmom możliwość wyróżnienia się i wykorzystania niszy rynkowej. Stwarza jednak również wyzwania dla większych, uprzemysłowionych gospodarstw, które mogą mieć trudności z nadążaniem za popytem na bardziej zrównoważone i lokalne produkty.
Jednocześnie w 2024 r. Ukraina zwiększyła wolumen importu produktów mlecznych, który wyniósł 60,26 tys. ton, czyli o 1% więcej niż w 2023 r. W ujęciu kwotowym import wyniósł 290,30 mln USD, czyli o 9% więcej niż w roku 2023. W grudniu 2024 r. Ukraina sprowadziła 7,6 tys. ton produktów mlecznych o wartości 38,72 mln USD. W wolumenie naturalnym import wzrósł o 23% w porównaniu do listopada i o 30% w porównaniu do roku 2023. Wydatki zaś za produkty importowane wzrosły o 25% w porównaniu do listopada 2024 r. i grudnia 2023 r.
Reasumując, w 2024 r. Ukraina wyeksportowała więcej produktów mlecznych, niż importowała, o czym świadczy dodatnie saldo w wysokości 4,73 mln USD.
Główne problemy
Podczas jednego z ostatnich oficjalnych spotkań ministra polityki rolnej i żywności Ukrainy ze Związkiem Przedsiębiorstw Mleczarskich Ukrainy przedstawiono 10 najważniejszych problemów w branży mleczarskiej. Jednym z nich jest potrzeba wdrożenia działań mających na celu zmniejszenie wolumenu szarej strefy w przetwórstwie mleka. Jak podkreślili przedstawiciele Związku, nielegalna produkcja bardzo negatywnie wpływa na podmioty rynkowe działające w oparciu o system prawny i przynosi wysokie straty dla państwa.
Jako jedno z rozwiązań Związek zaproponował pobudzenie dostaw surowców mlecznych do oficjalnego przetwórstwa przemysłowego, kontrolę wydanych zezwoleń na prowadzenie działalności oraz zniesienie moratorium na kontrolowanie podmiotów zajmujących się surowcami i produktami mlecznymi przez Państwową Służbę Ukrainy ds. Bezpieczeństwa Żywności i Ochrony Konsumentów. Zaproponowano także rejestrację producentów surowców i przetworów mlecznych w Państwowym Rejestrze Rolniczym (w odrębnych rejestrach) i uwzględnienie w nim operacji zakupu surowców i ich przetwórstwa.
Ponadto branża mleczarska wezwała do wzmocnienia zapobiegania fałszowaniu produktów mlecznych, co również może ułatwić zniesienie moratorium na kontrolę operatorów rynkowych przez Państwową Służbę Ukrainy ds. Bezpieczeństwa Żywności i Ochrony Konsumentów. Jednocześnie Ministerstwo wspólnie ze Związkiem może inicjować zmiany w przepisach prawnych zwiększające odpowiedzialność za naruszenia technologii produkcji mleczarskiej, a także ograniczające udział nieuczciwych dostawców żywności w zamówieniach publicznych na przetwory mleczne.
Kolejny problem to konieczność podjęcia prac nad rozszerzeniem reżimu wolnego handlu pomiędzy Ukrainą a Unią Europejską w kontekście branży mleczarskiej oraz nad otwarciem nowych rynków zbytu produktów mlecznych. Szczególnie dużym zainteresowaniem cieszą się Kanada, USA, Chile, Indonezja i kraje afrykańskie. Związek jest przekonany, że rząd i biznes mogą współpracować, aby zapewnić korzystne warunki dostaw produktów mleczarskich na określone rynki.
W związku z niedoborami mleka i spadkiem pogłowia krów branża mleczarska wezwała Ministerstwo Polityki Rolnej i Żywności Ukrainy do wspólnego opracowania dokumentu programowego dotyczącego rozwoju hodowli bydła mlecznego w Ukrainie. Zdaniem ekspertów należy przede wszystkim dokonać inwentaryzacji treści Koncepcji Celowego Programu Gospodarczego Państwa dla Rozwoju Hodowli Zwierząt do roku 2033 oraz Planu Działań na rzecz jego realizacji. Aby rozwiązać te problemy, ważne jest także znalezienie możliwości przywrócenia wsparcia finansowego państwa dla rozwoju hodowli bydła mlecznego. Biznes zaapelował do rządu, aby ten przynajmniej częściowo przywrócił niektóre instrumenty wsparcia budżetowego, które były stosowane w 2021 r. i oczekiwane w kolejnych latach. W szczególności chodzi o zrekompensowanie części kosztów hodowli krów i wypłatę dotacji budżetowej na zapewnienie wzrostu pogłowia zwierząt. Ponadto branża potrzebuje maksymalnego pozyskania środków od inwestorów, aby pobudzić rozwój rodzinnych gospodarstw mlecznych i wyeliminować szarą strefę z rynku.
Kolejną koniecznością jest zwiększenie poziomu zabezpieczenia finansowego, przede wszystkim kredytowego, przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem mleka. Pomoże to uniknąć kryzysu płynności i przeprowadzić zmiany technologiczne produkcji, co jest istotne, biorąc pod uwagę wymogi integracji europejskiej. W szczególności wezwano przedsiębiorstwa mleczarskie do wspólnego poszukiwania możliwości zwiększenia limitu kredytowania w ramach programu „Affordable Loans 5-7-9%”. W ramach programu państwo rekompensuje część odsetek od kredytu, obniżając w ten sposób stawkę, jaką klient musi zapłacić w ramach umowy. Program realizowany jest przez rząd Ukrainy z inicjatywy prezydenta za pośrednictwem Funduszu Rozwoju Przedsiębiorczości.
Ponadto Związek Przedsiębiorstw Mleczarskich Ukrainy zaapelował o uruchomienie wspólnego projektu mającego na celu przywrócenie statystyki wielkości produkcji produktów mlecznych, co pozwoli zarówno branży, jak i konsumentom uzyskać obiektywną informację na temat wielkości produkcji przetworów mlecznych. Niezwykle ważne jest również uregulowanie relacji pomiędzy producentami żywności a sprzedawcami detalicznymi, a co za tym idzie ustalenie obiektywnych i przejrzystych warunków płatności za dostarczony towar.
