Transport surowca: Optymalizacja tras i przejazdów
14 lutego 2018 wróć do listy informacji »Transport surowca:
Optymalizacja tras i przejazdów
Optymalizacja to metoda wyznaczania najlepszego, czyli optymalnego rozwiązania problemu z punktu widzenia określonego kryterium. W przypadku optymalizacji tras i przejazdów często jest to kryterium minimalizacji kosztu transportu.
Obecnie z problemem optymalizacji tras przejazdów borykają się wszystkie przedsiębiorstwa mleczarskie. O ile firmy w większości zlecają dystrybucję gotowych produktów mleczarskich specjalistycznym firmom transportowym lub spedycyjnym, to w przypadku transportu surowca często jednak wykonują ją oni sami, korzystając z własnych środków transportu. W związku z tym pracownicy odpowiedzialni za transport w firmie muszą uporać się z trudną sztuką optymalizacji tras zwózki mleka. Problemy wyznaczania optymalnych tras, a tym samym uzyskania najniższego kosztu transportu mleka od gospodarstw do zakładów mleczarskich związane są głównie ze specyfiką rynku mleka. Przewożony produkt jest bowiem nietrwały o niskiej podatności transportowej i magazynowej, wymagający ciągłego odbioru mleka. Ponadto na koszt transportu mleka wpływ ma jeszcze szereg innych czynników.
Po pierwsze na koszty transportu mleka ma wpływ organizacja zwózki mleka (rysunek 1). Obecnie najbardziej popularną formą zaopatrzenia zakładów mleczarskich w surowiec mleczny jest bezpośredni transport mleka z gospodarstwa rolnego. Mniej wykorzystywane obecnie, zaś popularne dawniej formy skupu mleka to zbiorcze punkty odbioru mleka. Należy podkreślić, że te tradycyjne formy jeszcze funkcjonują w niektórych częściach Polski. Stosunkowo nową formą zaopatrzenia mleczarni w surowiec mleczny są grupy producentów mleka albo spółdzielnie skupowe lub inni pośrednicy zajmujący się tylko skupem i sprzedażą mleka do przetwórstwa.
Z punktu widzenia optymalizacji tras korzystne będą zbiorcze punkty odbioru mleka, do których swoje mleko wcześniej dostarczają „mali dostawcy” i jednocześnie dzięki temu zostaje zwiększona jednorazowa wielkość dostawy z jednego punktu. Podobnie będzie w przypadku spółdzielni skupowych oraz grup producenckich, o ile będą dostarczały od rolników skumulowane partie mleka.
Drugim czynnikiem wpływającym na koszty transportu jest odległość, a więc zasięg zwózki mleka. Należy zauważyć, że zasięg dostawy zależy głównie od lokalizacji i wielkości zakładu. Z badań przeprowadzonych w sześciu zakładach mleczarskich1 wynika, że procentowy udział skupowanego mleka w zależności od odległości dla zakładów zlokalizowanych w regionach rozwojowych w produkcji mleka był korzystniejszy – zakłady A i B oraz dla zakładów mniejszych – zakład E, co bezpośrednio wpływa na ponoszone przez zakłady koszty transportu (rysunek 2).
W optymalizacji tras bardzo ważne znaczenie ma również rozproszenie dostawców oraz ich struktura. Im większe ich rozproszenie pod względem odległości oraz wielkości, tym trudniejsze jest zaplanowanie tras, a koszt transportu wyższy. W Polsce, niestety, na tle innych krajów UE liczba dostawców jest znacznie większa, a więc jednorazowe dostawy zdecydowanie mniejsze. Na podstawie przeprowadzonych badań można zauważyć jak te czynniki wpływają na koszt transportu mleka.
W przypadku zakładów o mniejszym rozproszeniu geograficznym, a tym samym krótszych trasach oraz większych jednorazowych dostawach średni koszt transportu 1 litra mleka był niższy (tabela).
Czynnikiem utrudniającym optymalizowanie tras jest również sezonowość produkcji mleka. Przekłada się ona na różnicowanie wykorzystania cystern samochodowych do odbioru i transportu mleka, a tym samym ma bezpośredni wpływ na proces transportowy.
Ze względu na szereg czynników wpływających na planowanie tras, a także rosnącą złożoność tego procesu wraz ze zwiększającą się liczbą dostawców mleka do zakładu, trudno wyznaczyć optymalny plan przewozu mleka bez wsparcia informatycznego. Na rynku mleka używane są dwa programy optymalizacyjne. Jako pierwszy powstał program „Rydwan”, a od 2013 r. dostępny jest również program „MuuMap”. W przypadku np. programu „MuuMap” istnieje możliwość szczegółowego planowania i optymalizacji oraz zarządzania zasobami transportowymi. Program ma wbudowany system nawigacyjny uwzględniający tereny wiejskie, co szczególnie jest dodatkowym atutem w przypadku zwózki mleka. Ponadto, w programie tym istnieje możliwość monitoringu i kontroli transportu oraz tworzenia raportów. Należy zauważyć, że programy te zdecydowanie ułatwiają i skracają czas planowania tras, a co najważniejsze umożliwiają ich optymalizację. Co z kolei bezpośrednio przekłada się na korzyści dla przedsiębiorstwa mleczarskiego, w postaci oszczędności czasu przeznaczonego na planowanie oraz całkowitych kosztów transportu.
aktualizacja (RP)
